KRYSTYNA BARANOWSKAJest minus 25 stopni. Nawet w rękawiczkach trudno utrzymać w dłoniach blaszane instrumenty. Grać nie sposób, pozamarzały tłoki. Szałamaje czekają na kolejne ujęcie - pisał w "Nowinach" prawie 20 lat temu Bogdan Biskup. Jego artykuł wklejono do kronik rzeszowskiej Orkiestry Szałamaistek obok autografu Piotra Szulkina, w którego filmie "Ga-Ga - Chwała bohaterom", wystąpiły grające dziewczyny. Nie dały się wtedy mroźnej nocy, a orkiestra istnieje do dziś. Niektóre dziewczyny popłakiwały w garderobie, nie chciały wychodzić w kusych spódniczkach na lodowaty Stadion X-lecia w Warszawie, gdzie Szulkin kręcił swój film. "Brawo!", napisał pod adresem dziewczyn z Rzeszowa Daniel Szkoda, że go dziś tutaj nie ma - wzdycha elegancka pani, siedząca na ławeczce przy szkolnym boisku II Liceum Ogólnokształcącego w Rzeszowie. Na placu ustawiono dużą scenę i wywieszono napis: "Święto Szałamaistek". Małgorzata Hołowińska z Wojewódzkiego Domu Kultury rozgląda się, czy nie przyszli już oficjalni goście. Na razie zajechała Orkiestra Wojskowa Garnizonu Rzeszowskiego, żeby zagrać koleżankom po fachu. Wszędzie kręcą się dziewczyny w krótkich, rozwiewanych przez wiatr spódniczkach. Mają po 16 - 19 lat. Wśród nich, w równie fikuśnych strojach przemykają szałamaistki - seniorki. Poważne żony i mamy, które kiedyś marzły na Stadionie X-lecia. Dziewczyny z impetemZ Kroniki Orkiestry Szałamaistek, rok 1991, Węgry:"Upał i nasze aksamitne kubraczki to połączenie, które niejednego zwaliłoby z nóg. Ale my - od czasu do czasu pojone przez panią Stasię i pana Tadzia - przeszłyśmy te 6 km (plus 2 razy musztra) z uśmiechem na ustach."Małgorzatę Gałdyś znają pacjenci oddziału chirurgii Szpitala Miejskiego w Rzeszowie. Jest pielęgniarką. - Ja też, ale 18 lat temu, maszerowałam po ulicy i trąbiłam w sopranowe trąbki - śmieje się pani Małgorzata. - Uczyłam się wówczas w Studium Nauczycielskim, a dziewczyny z tej szkoły zasilały orkiestrę się ze "Święta Szałamaistek". Kiedy przyszła do WDK na spotkanie organizacyjne, usłyszała, że seniorki również mają wystąpić na koncercie. Było trochę tremy, ale założyła jeszcze raz krótką spódnicę, wzięła instrument i zagrała jak kiedyś. Marsze "Radość", "Lato", które do dziś są w repertuarze szałamaistek. Obok pani Małgorzaty siedzi Dorota Pyć. Też grała na sopranie. - Dzięki temu, że miałyśmy takie same partytury i instrumenty, mogłyśmy grać z Gosią na zmianę - przyznaje się dziś pani Dorota. - Czasem maszerowało się w ulicznych paradach przez wiele kilometrów. Ustnik po paru kilometrach trochę urażał wargi, w gardle wysychało. Więc umawiałyśmy się, że ten fragment gra jedna z ans, a tamten - Ja miałam prościej, bo nosiłam na ramieniu helikon - mówi Dorota Rzeszutek, dziś bibliotekarka. - To taki duży, "zawijany" instrument, basowe wsparcie orkiestry. NIe musiałam grać non stop, więc było mi łatwiej. Chociaż... helikon trochę uśmiechnięte panie nadal mają dziewczęcy błysk w oku, gdy opowiadają o koncertach, wyjazdach do Bułgarii i Słowacji w ciężkich peerelowskich latach. A kiedy jedna pyta, czy pamiętają, że na narzekanie z powodu upału i zmęczenia było tylko jedno hasło: "Nie patrz na to, patrz na buty" - wybuchają śmiechem. - A pamiętacie pana Oktawiana, który naprawiał instrumenty? Przepis na orkiestrę[obrazek3] (fot. KRYSTYNA BARANOWSKA)Pan Oktawian, pan Bronisław, pan Tadziu, pan Zdzich, pan Edziu, pani Stasia, pan Mareczek. Instruktorzy, kierowcy, opiekunowie. Na próbach i Laska jest kierownikiem artystycznym Orkiestry Szałamaistek od 4 lat. Ale gry na instrumentach uczy dziewczyny już od 18 lat. Jego życie to dwie orkiestry. Jedna wojskowa, gdzie grał na trąbce i druga - dziewczęca. Od lat przepycha zatkane trąbki w WDK i pisze marsze oraz skoczne melodie dla ukochanych Trudno jest utrzymać orkiestrę przez tyle lat - przyznaje. - Dziewczyny zdają maturę i odchodzą z zespołu. Co roku jest nowy nabór, potem nauka na instrumencie, a dopiero po roku uczestnictwo w Laska, który ma stopień młodszego chorążego, nie jest jedynym wojskowym z kadry instruktorów szałamaistek. Pierwszym był Franciszek Suwała, kapelmistrz Orkiestry Wojskowej. Oprócz niego Tadeusz Chlebek, jeden z kolejnych kapelmistrzów wojskowych i Zdzisław Wydornik, grający u wojaków na perkusji. Tylu wojskowych, ale serca mają miękkie dla dziewcząt i nie musztrują ich jak w Bo tu trzeba innego podejścia - tłumaczy chorąży Stanisław Zając, obecny kapelmistrz muzykujących podhałańczyków. - Dziewczyny są amatorkami, nie można od nich tyle wymagać, co od moich zawodowych muzyków. Ale publiczność je lubi, kiedyś z orkiestrą wojskową miały przygotowaną wspólną musztrę paradną. Kraków nas chorążego Zająca przystanęła szczupła pani Beata Kuźniar. - Byłam z orkiestrą od początku. Najpierw jako orkiestrantka, potem tamburmajorka zespołu, w końcu instruktor i założyciel towarzyszącej Szałamajom grupy Mażoretek - dziewcząt tańczących z buławkami w rytm granych utworów - opowiada pani Beata. - Kiedyś z Szałamajami często wspólnie wyjeżdżała Orkiestra Dęta Bronisława Borciucha z VI LO w Rzeszowie. Dla tej drugiej orkiestry mażoretki też tańczyły. Moje lata z orkiestrą to było coś wspaniałego, czego się nigdy nie zapomni. Jurku, witaj!W pierwszym rzędzie przed sceną siedzi na wózku posiwiały pan. Co chwilę podchodzą do niego dziewczyny i panie. Całują w policzek, ściskają, coś szepczą do ucha. Kiedy rozlega się pierwszy takt marsza, widać, że oczy mu wilgotnieją. Krzysztof Szczepaniak, konferansjer do starszego pana: "Witamy cię, Jurku, dziękujemy, że przyszedłeś". Za nim powtarza to wiele osób. Klaszczą, są Gołąb był z orkiestrą najdłużej. To on ją zakładał 27 lat temu z Franciszkiem Suwałą i Bronisławem Borciuchem. Była jego życiem. - Dusza człowiek, kochany przez dziewczyny - mówi Edward niego zawsze mówiło się: "Panie profesorze". Może to pozostałość po karierze nauczyciela muzyki w rzeszowskich liceach? Profesor Gołąb nigdy by nie zostawił orkiestry z własnej woli. Przestał być kierownikiem artystycznym tylko dlatego, że wylew sparaliżował go częściowo i już nie może się wspinać na II piętro WDK, gdzie odbywają się próby orkiestry. Trochę niewyraźnie mówi. Gdy jednak przedstawiciele władz samorządowych deklarują po koncercie, że postarają się wspierać finansowo orkiestrę, profesor Gołąb ze swojego wózka z doskonałą dykcją i głośno wymawia dwa słowa: "Instrumenty" i "stroiki". I wszyscy wiedzą, co chce powiedzieć, że trzeba je kupić, bo orkiestra musi grać. Zagrało w niej dotąd 1200 dziewcząt, na 800 koncertach.